Chùa Khải Đoan Buôn Ma Thuột: Bí mật về ngôi chùa đẹp nhất Tây Nguyên khiến du khách mê mẩn

Nếu từng một lần ghé cao nguyên nắng gió, hẳn bạn sẽ bị quyến rũ bởi hương cà phê ngào ngạt, tiếng cồng chiêng vang vọng trong gió và những rẫy tiêu, vườn cacao trải dài bất tận. Thế nhưng, giữa bức tranh thiên nhiên hùng vĩ ấy, Buôn Ma Thuột vẫn còn một “báu vật” tinh thần khiến bước chân lữ khách dừng lại, trút bỏ mọi bộn bề: Chùa Sắc tứ Khải Đoan. 

Myun Food luôn đau đáu kể chuyện Tây Nguyên qua từng hạt cà phê, từng hương vị đặc sản, chúng tôi xin được chia sẻ những cảm xúc chân thật và chi tiết ấn tượng nhất về ngôi chùa được mệnh danh là đẹp nhất miền đại ngàn.

1. Dấu ấn hoàng triều cuối cùng còn lưu lại giữa lòng Tây Nguyên
Chùa Sắc tứ Khải Đoan khởi dựng năm 1951, dưới sự bảo trợ của Đoan Huy Hoàng thái hậu Hoàng Thị Cúc – chính phi vua Khải Định, thân mẫu vị hoàng đế cuối cùng triều Nguyễn là Bảo Đại. Hai chữ “Khải” và “Đoan” ghép từ tên của vua Khải Định và Hoàng thái hậu, để rồi tới năm 1953, đích thân Bảo Đại ngự phê sắc phong, ban cho tấm biển “Sắc tứ Khải Đoan Tự”. Kể từ đó, ngôi chùa trở thành chứng nhân của một chương lịch sử sắp khép lại – chương cuối cùng triều đại phong kiến Việt Nam. Đây cũng là ngôi chùa cuối cùng trên dải đất hình chữ S được phong hiệu “Sắc tứ” – yếu tố đủ khiến bất cứ ai yêu sử Việt phải nao lòng.

 

 

2. Hành trình khởi dựng: Từ mong ước gieo mầm Phật pháp vùng cao nguyên

Những năm 1940-1950 là giai đoạn phong trào Chấn hưng Phật giáo lan tỏa mạnh mẽ từ Bắc chí Nam. Ở Tây Nguyên, vết chân Phật giáo vẫn còn thưa thớt, cơ sở tự viện hiếm hoi. Quyết tâm khơi nguồn suối đạo giữa núi rừng, Hoàng thái hậu Hoàng Thị Cúc đã trích ngân quý, ngược non ngàn dựng chùa. Ban đầu, công trình gồm nhà Hậu Tổ và nhà Giảng. Mãi tới 1953 mới khởi công Chánh điện. Trong ký ức các bậc cao niên Buôn Ma Thuột, những chuyến xe hàng chở gỗ lim, đá khối, gạch ngói từ Huế vượt đường dốc, băng đèo, len lõi vào phường Thống Nhất vẫn còn in đậm. Bà con Phật tử quanh vùng góp công, góp gạo nuôi thợ, tiếng đục đẽo hòa cùng tiếng cồng chiêng đầu bản, đêm đêm vang vọng. Chùa khai sơn không chỉ vì tín ngưỡng mà còn mang thông điệp giao hòa văn hóa Kinh – Thượng, dung nạp mọi sắc tộc trên đại ngàn.

 

 

3. Kiến trúc giao thoa độc nhất vô nhị

• Người thợ cố đô Huế, quen tay với những đòn tay, kèo rường cung điện, đã bỏ nhiều tâm huyết để “pha chế” cùng đường nét nhà sàn, nhà dài Tây Nguyên tạo nên quần thể đặc sắc:
• Tam quan: Cao 7 m, rộng 10,5 m, ba vòm cửa uy nghi, mái lợp ngói liệt, trên có lầu vọng nguyệt và đôi liễn chạm nổi “Khải Đoan Tự”. Từ ngoài nhìn vào, khách cứ ngỡ một cổng thành triều Nguyễn được “di thực” lên Phố Núi.
• Chánh điện: Mặt bằng 320 m² chia đôi không gian. Phần tiền đường hao hao nhà dài Ê Đê, cầu thang gỗ thấp thoáng kiểu sàn, lan can chạm hình triện Huế. Phần hậu điện xây gạch vòm, đổ bê tông, đặt tôn tượng Đức Thích Ca bằng đồng cao gần 1,1 m – tác phẩm của nghệ nhân Vạn Phúc – Huế năm Quý Tỵ 1953.
• Lầu chuông, lầu trống: Hai khối kiến trúc song song, mái cong ngói hoàng lưu ly, cột gỗ lim sơn thếp. Đại hồng chung nặng 380 kg, chu vi đáy 2,7 m, khắc bài kệ “Nam mô A Di Đà Phật” của Thiền sư Giác Tiên. Mỗi sớm, tiếng chuông hòa lẫn tiếng chim kơtia gọi bạn, đánh thức phố núi trong làn sương trắng xám.
• Tòa lục giác Quan Âm: Nép bên trái chánh điện, lợp mái ngói âm dương nhiều tầng, tượng Quan Thế Âm đứng trên đài sen, tay cầm tịnh bình, gương mặt tựa nụ cười mẹ núi rừng.
• Tàng kinh các, Tổ đường, tăng xá, nhà Giảng: Liên hoàn nối gót, hành lang lát gạch bát tràng đỏ au, khung cửa gỗ lim 12 cánh, mỗi cánh chạm khắc hoa văn cúc dây – họa tiết truyền thống cung đình.
• Chính sự pha trộn hài hòa khiến Chùa Khải Đoan vừa mang vẻ uy nghi vương giả, vừa yên bình, gần gũi như căn nhà sàn của người Ê Đê. Du khách nào lần đầu tới cũng trầm trồ: “Đây là chùa hay bảo tàng kiến trúc truyền thống Việt?”.

 

 

4. Phong thủy “tiền thủy hậu sơn”, một lựa chọn tinh tế
Không tùy tiện dựng giữa lòng phố, chùa được đặt trên gò cao, Tam quan hướng tây nam nhìn xuống con suối Đốc Học quanh năm róc rách. Phía sau là khu phố Thắng Lợi, tượng trưng “hậu sơn” vững chãi. Thế đất tụ khí, sinh tài, giúp ngôi tự 70 năm qua bình an, trở thành “ốc đảo tĩnh lặng” giữa đô thị ồn ào.

5. Những dấu mốc trùng tu giữ hồn xưa

• 1975–1980: Chiến tranh vừa kết thúc, chùa bị hư hại phần mái, nền nhà. Tăng ni, Phật tử thu dọn, tái lập sinh hoạt.
• 2012–2016: Đại trùng tu. Chánh điện cũ xuống cấp, nhà sư trụ trì Thích Châu Quang cùng Ban Hộ tự vận động Phật tử, doanh nghiệp đóng góp hơn 30 tỷ đồng. Nền lát đá granit Bình Định, cột kèo thay gỗ lim Lào, vẫn giữ nguyên kết cấu. Hàng chục nghệ nhân Huế, Gia Lai, Lâm Đồng về khảm trai, thếp vàng, vẽ bích họa. Đến nay, chùa vừa mới, vừa cũ – mới vì vật liệu bền chắc, cũ ở hồn kiến trúc nguyên bản.
• 2012: Ủy ban nhân dân tỉnh Đắk Lắk xếp hạng Di tích Lịch sử – Văn hóa cấp tỉnh, trở thành điểm nhấn du lịch tâm linh trên bản đồ Tây Nguyên.

 

 

6. Chùa – trung tâm hoằng pháp, từ thiện và giao lưu văn hóa

• Trụ sở Giáo hội Phật giáo Việt Nam tỉnh Đắk Lắk: Hơn 40 năm, bao thế hệ tăng ni xuất thân từ đây, tỏa đi khắp Tây Nguyên hành đạo.
• Lớp giáo lý, khóa tu mùa hè: Mỗi dịp nghỉ hè, hàng nghìn thanh thiếu niên đến học Phật pháp, rèn nhân cách, tham gia “Ngày hội Hiểu và Thương”.
• Từ thiện: Bếp ăn miễn phí bệnh viện Đa khoa tỉnh, tủ quần áo 0 đ, “Nồi cháo nghĩa tình” tại Bệnh viện Lao phổi, hỗ trợ bà con vùng sâu vùng xa mùa khô hạn.
• Giao lưu văn hóa: Các đoàn nghệ thuật cồng chiêng, múa xoang, hát then Ê Đê, M’nông thường được mời đến biểu diễn, giúp Phật tử Kinh – Thượng hiểu nhau hơn.

 

7. Trải nghiệm “ngũ giác” cùng Myun Food tại Chùa Khải Đoan

• Mang tinh thần “Thổ nhưỡng trong từng hạt, câu chuyện trong từng món”, Myun Food luôn khuyến khích du khách khám phá chùa bằng cả năm giác quan:
• Thị giác: Ngước nhìn tam quan, chánh điện, lầu chuông. Tranh thủ khung giờ 7–9 h sáng khi nắng xiên, mọi chi tiết mái ngói, khung gỗ, phù điêu rực lên màu vàng mật ong.
• Thính giác: Hãy đứng dưới gốc sứ trắng trước chánh điện lúc 5 h30, chờ ba hồi đại hồng chung ngân vang. Tiếng chuông dội qua không gian rộng, hòa cùng tiếng chim chao lượn, khiến lòng người lắng đọng.
• Khứu giác: Hương trầm Huế kết tinh từ bột quế, trầm hương, gỗ thông Tây Nguyên, vấn thành thẻ dài 40 cm, đốt lên tỏa mùi thảo mộc nồng ấm. Gió cao nguyên cộng hưởng khiến hương như quấn lấy áo khách.
• Xúc giác: Đi chân trần trên nền đá granit mát rượi, bạn sẽ cảm nhận độ nhẵn phẳng, vân đá tự nhiên màu xám xanh, sản phẩm của quá trình hình thành cả triệu năm dưới lòng đất Bình Định.
• Vị giác: Sau chuyến tham quan, ghé quầy thiện nguyện của chùa thưởng thức ly chè bắp non Ea Kao, vị ngọt tự nhiên, thanh mát. Rời cổng, Myun Food mời bạn nếm thử cà phê rang mộc Robusta, bánh mật ong hồ tiêu DakLak. Vị cà phê đậm, hậu ngọt, quyện chút thơm nồng hạt tiêu, biến chuyến tham quan thành hành trình tròn vị.

 

 

8. Kinh nghiệm tham quan dành cho du khách

• Thời gian lý tưởng: Buổi sáng sớm (5h30 - 8h) hoặc chiều muộn (16h – 18h). Tránh nắng gắt, lại được chiêm ngưỡng khoảnh khắc ánh sáng đẹp.
• Trang phục: Lịch sự, kín đáo. Nên mang khăn choàng mỏng, tránh mặc quần short, áo sát nách khi vào chánh điện.
• Di chuyển: Từ trung tâm Buôn Ma Thuột, chạy thẳng đường Lê Duẩn – dọc Quang Trung, rẽ trái Phan Bội Châu. Xe máy gửi bên hông cổng chính. Taxi, xe buýt tuyến 19 dừng ngay cổng.
• Lễ nghi: Thắp hương ba nén, vái ba lạy. Không chạm tay vào tượng, không đặt tiền lẻ lên bàn thờ. Giữ yên lặng, xếp hàng khi rót dầu, quy y.
• Ẩm thực quanh chùa: Cách cổng 300 m có quán bún đỏ, bánh ướt thịt nướng, chè buôn. Nếu muốn mua quà, Myun Food phục vụ các món quà là đặc sản đóng gói gọn nhẹ phù hợp hành lý xách tay.

 

 

9. Góc kể chuyện: Khi cà phê và tiếng chuông chùa hòa làm một
Trong chuyến khảo sát vùng nguyên liệu 2019, tôi – người sáng lập Myun Food – có dịp đến chùa lúc mưa rừng đang đổ ào ạt. Đang nép dưới mái tam quan, bất chợt tiếng chuông đại hồng vọng ra, những giọt nước mưa bắn tung tóe, hòa vào hơi đất ngai ngái và mùi cà phê trái chín từ vườn sau chùa. Khoảnh khắc ấy, tôi hiểu vì sao người Ê Đê tin tiếng chuông xua tà ma, gọi linh hồn hạt cà phê “thức dậy”, giúp nhân lên hương vị. Từ lần ấy, Myun Food quyết định rang mẻ cà phê mùa vụ cuối năm theo lịch đổ chuông đầu ngày rằm. Tin hay không mặc ai, chúng tôi tin hương vị cà phê ấy ẩn chứa an lạc của tiếng chuông Khải Đoan.

10. Chùa Khải Đoan trong bức tranh du lịch bền vững
Tỉnh Đắk Lắk xác định du lịch tâm linh – văn hóa là trụ cột song song du lịch sinh thái nông nghiệp. Chùa Khải Đoan, cùng Nhà thờ Chánh tòa, đường sách Cà phê, Bảo tàng Thế giới Cà phê trở thành “tứ giác vàng” thu hút hơn 1,3 triệu lượt khách/năm (số liệu 2023). Sắp tới, tuyến phố đi bộ Phan Bội Châu mở rộng sẽ kết nối thẳng cổng tam quan chùa, tạo lối dạo bộ thân thiện, giảm tải xe cơ giới, bảo vệ cảnh quan. Đây là cam kết của địa phương trong việc gìn giữ “linh hồn phố núi” trước làn sóng bê tông hóa.

 

 

11. Lời kết – điều làm nên sức hút bất tận
Chùa Khải Đoan Buôn Ma Thuột: Bí mật về ngôi chùa đẹp nhất Tây Nguyên khiến du khách mê mẩn không đơn thuần nằm ở cột gỗ lim trăm tuổi hay mái ngói rêu phong. Đó là câu chuyện hòa quyện hoàng triều Nguyễn, văn hóa Ê Đê, tinh thần Chấn hưng Phật giáo và nhịp sống đương đại. Mỗi cành sứ, mỗi nét khắc, mỗi tiếng chuông đều thì thầm về một miền đất giàu bản sắc, về những con người lấy “biết ơn thiên nhiên” làm gốc, “tôn trọng khác biệt” làm nền.
Và có lẽ, khi chiều xuống, đứng dưới chân tháp Quan Âm, nhấp một ngụm cà phê Myun Food thơm nồng, lắng tiếng chuông ngân dài trên nền nắng quái, bạn sẽ hiểu vì sao ai đã một lần đặt chân tới đây cũng muốn trở lại, để tìm bình yên giữa đại ngàn lộng gió. Vì thế, trong mọi hành trình khám phá Buôn Ma Thuột, xin đừng quên dành ít nhất một buổi để chạm ngõ Khải Đoan – nơi tinh hoa quá khứ và hơi thở hiện đại giao cảm thành thanh âm rất riêng của Tây Nguyên.

 

>> Bản đồ hướng dẫn đến Chùa Khải Đoan: https://maps.app.goo.gl/rekdr8QhfoYUpCRo9